1. Strona główna
  2. I ARMIA WOJSKA POLSKIEGO

I    ARMIA   WOJSKA    POLSKIEGO


I ARMIA  WOJSKA POLSKIEGO  
Utworzenie 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty w maju 1943 roku było początkiem drugiej fazy formowania polskiej armii na terenie Związku Radzieckiego. Tym razem proces organizacji polskich żołnierzy miał być ściśle kontrolowany przez sowieckie władze i przebiegać pod dyktando współpracy z Armią Czerwoną. W konsekwencji Polacy otrzymali tylko namiastkę niezależności i w praktyce wykonywali rozkazy Sowietów. Dodatkowo sztab obu armii w dużej mierze składała się z radzieckich oficerów, którzy podejmowali kluczowe decyzje. 

Od dywizji do korpusu.
Powstanie ,,nowego” Wojska Polskiego w ZSRR spotkało się z krytyką ośrodka emigracyjnego. Powszechnie odczytywano to jako próbę siłowego przejęcia władzy w Polsce. Kontrowersje wzbudzał również fakt, iż na czele 1. DP stanął gen. Zygmunt Berling. Niezależnie od zapatrywań politycznych do punktów werbunkowych Wojska Polskiego w ZSRR zaczęli licznie przybywać Polacy. Dla wielu z nich zaciąg do armii był jedyną szansą na uniknięcie śmierci w tragicznych warunkach życia na terenie ZSRR. W październiku 1943 roku 1. DP została użyta w bitwie pod Lenino. Starcie okupiono ogromnymi stratami, co spowodowało wycofanie  jednostki w rejon Smoleńska. Obok 1. DP formowano już dwie kolejne jednostki (2. Dywizja Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego gen. Karola Świerczewskiego i 3. Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta gen. Stanisława Galickiego), które łącznie utworzyły 1. Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W szeregach korpusu Sowieci prowadzili szeroką indoktrynację za pośrednictwem rozbudowanej sieci oficerów politycznych. Tak przygotowane wojsko było gotowe bić się u boku Armii Czerwonej i uczestniczyć w budowaniu nowej komunistycznej Polski. Siły te nazywano powszechnie Ludowym Wojskiem Polskim (LWP).  

Od korpusu do armii.
16 marca 1944 roku został wydany rozkaz przekształcenia korpusu w 1. Armię (Ludowego) Wojska Polskiego. Do trzech istniejących wcześniej dywizji piechoty dołożono 4. Pomorską Dywizję Piechoty im. Jana Kilińskiego dowodzoną przez gen. Bolesława Kieniewicza. Dowództwo nad całością sił objął gen. Berling. Wreszcie w sierpniu 1944 roku została utworzona 2. Armia LWP z gen. Świerczewskim na czele. W jej składzie operowały 5. DP płk Aleksandra Waszkiewicza, 6. DP płk Leona Kostiachina, 7. DP płk Tadeusza Piotrowskiego i 8. DP płk Wasyla Gulida. Był to efekt deklaracji działającej na terenie okupowanej Polski komunistycznej Krajowej Rady Narodowej i rozkazów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, które w lipcu 1944 roku podjęła decyzję o włączeniu do LWP sił podziemnej Armii Ludowej i powołaniu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Na naczelnego dowódcę całości wojsk wyznaczono gen. Michała Rolę-Żymierskiego. W planach było jeszcze sformowanie 3. Armii Wojska Polskiego, ale ostatecznie jednostka nie została zorganizowana. LWP szybko zwiększało liczebność. Do szeregów armii wcielano Polaków z wyzwalanych ziem, nierzadko z rozbrajanych i prześladowanych grup Polskiego Podziemia, w tym żołnierzy Armii Krajowej. W konsekwencji na początku 1945 roku w szeregach LWP mogło służyć już ok. 200 tys. ludzi. Cały czas problemem był brak wykształconej polskiej kadry oficerskiej, przez co ponad 1/3 obsady stanowili oficerowie radzieccy. Latem 1944 roku jednostki polskie uczestniczyły w wyzwalaniu okupowanych przez Niemców przedwojennych ziem polskich i w sierpniu stanęły ,,u wrót” prawobrzeżnej Warszawy. Gdy 1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie, Polacy nie dostali zgody na wsparcie walczącego miasta. Dopiero we wrześniu został przeprowadzony desant sił 1. Armii. Berlingowcy ponieśli jednak ogromne straty, utrzymując przyczółek na Czerniakowie. W kolejnych miesiącach Polacy uczestniczyli w walkach o Pomorze, a następnie weszły w skład sił operujących na kierunku berlińskim. W konsekwencji w kwietniu i maju 1945 roku Polacy brali udział w niezwykle krwawych bitwach o Budziszyn i Berlin zakończonych zdobyciem stolicy III Rzeszy. Sukcesy zostały okupione ogromnymi stratami sięgającymi nawet 17 tys. zabitych i ponad 40 tys. rannych w całym okresie działań LWP. W samej tylko operacji berlińskiej polskie oddziały straciły ok. 7 tys. zabitych. Stan osobowy 1. Armii był w tym czasie szacowany na blisko 79 tys. żołnierzy, a 2. Armii na ok. 90 tys. żołnierzy. W maju 1945 roku II wojna światowa dobiegła końca. Żołnierze, którzy przeszli tak długi szlak bojowy z ZSRR w większości weszli w skład odbudowywanych sił Wojska Polskiego w nowym komunistycznym kraju. Przez lata ich postawa wzbudzała uzasadnione kontrowersje historyków. Wielu z nich nie miało możliwości służby ojczyźnie w inny sposób. Alternatywą było często uwięzienie i niemal pewna śmierć na terenie Związku Radzieckiego. ,,Berlingowcy” byli swego rodzaju bohaterami tragicznymi, bowiem złożyli ogromną daninę krwi na szerokim froncie wschodnim, walcząc tylko częściowo za sprawę niepodległości Polski.

DOWÓDCY
gen. dyw. Zygmunt Berling
gen. bryg. Władysław Korczyc (od 5 października 1944 roku)
gen. dyw. Stanisław Popławski (od 1 stycznia 1945 roku)  

STRUKTURA ORGANIZACYJNA
  • sztab
  • dowództwo i sztab wojsk pancernych i zmotoryzowanych
  • dowództwo i sztab artylerii
  • kwatermistrzostwo
  • zarząd polityczno-wychowawczy

JEDNOSTKI WOJSKOWE
  • 1 Warszawska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki
  • 2 Warszawska Dywizja Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego
  • 3 Pomorska Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta
  • 4 Pomorska Dywizja Piechoty im. Jana Kilińskiego
  • 6 Pomorska Dywizja Piechoty
  • 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte
  • 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii
  • 1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. Józefa Bema
  • 2 Pomorska Brygada Artylerii Haubic
  • 3 Warszawska Brygada Artylerii Haubic
  • 5 Pomorska Brygada Artylerii Ciężkiej
  • 4 Brygada Artylerii Przeciwpancernej
  • 1 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej
  • 1 Warszawska Brygada Saperów
  • 2 Brygada Zaporowa 4 Pomorski pułk czołgów ciężkich
  • 13 Warszawski pułk artylerii pancernej
  • 1 Pomorski pułk moździerzy
  • 1 samodzielny pułk łączności
  • 3 zapasowy pułk piechoty

DZIAŁANIA BOJOWE

Walki o przyczółki warszawskie.
We wrześniu 1944, po zajęciu prawobrzeżnej części Warszawy (Pragi) przez wojska radzieckie i polskie, jednostki 1 Armii toczyły ciężkie i okupione ogromnymi stratami walki o uchwycenie i utrzymanie przyczółków na lewym brzegu Wisły. Celem walk było wsparcie toczącego się jeszcze powstania warszawskiego. Walki zakończyły się klęską i wycofaniem się na Pragę.  Od 10 do 28 października 1 Armia wzięła udział w zwycięskich walkach na terenie od Żerania do Legionowa, gdzie nadal stacjonowali Niemcy.

Operacja warszawska.
Defilada Pierwszej Armii Wojska Polskiego na ulicy Marszałkowskiej w wyzwolonej Warszawie 19 stycznia 1945 r. W dniach 14-17 stycznia 1945 1 Armia WP, działając w składzie 1 Frontu Białoruskiego, uczestniczyła w Operacji Warszawskiej. Warszawę, zniszczoną przez Niemców po powstaniu 1944 roku w 84%, ogłoszono twierdzą. Została wyzwolona w wyniku działania trzech armii. 61 Armia z przyczółka warecko-magnuszewskiego i 47 Armia z rejonu Modlina (działające w składzie 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej) uderzyły w kierunku Błonia, tworząc tzw. kocioł warszawski, w którym znalazła się część sił 9 Armii niemieckiej. 1 Armia WP uderzyła na Warszawę siłami głównymi z południa, od strony przyczółka pod Warką, a częścią sił frontalnie, z rejonu Łomianek, Pragi i Wilanowa. 

Przełamanie Wału Pomorskiego.
Po zdobyciu Złotowa, Jastrowia, Podgajów i sforsowaniu Gwdy, 1 Armia WP przełamała główną pozycję obrony przeciwnika. Najcięższe walki stoczyła 4 Dywizja Piechoty o przesmyk Morzyca i na północ od jeziora Dobre, a 6 Dywizja — o ufortyfikowany Nadarzycki Rejon Umocniony. Po rozszerzeniu wyłomu, zdobyciu Mirosławca i odparciu licznych kontrataków przeciwnika na pozycji ryglowej Wału Pomorskiego, w pierwszych dniach marca 1 Armia WP rozpoczęła walki w ramach Operacji pomorskiej, mającej na celu zniszczenie niemieckiej Grupy Armii „Wisła” i wyzwolenie Pomorza. Działając na styku 1 i 2 Frontu Białoruskiego Armia przełamała silną obronę przeciwnika pod Wierzchowem, okrążyła i zniszczyła część sił X Korpusu SS i wraz z wojskami Armii Czerwonej rozwinęła natarcie na północ: częścią sił w kierunku Kamienia Pomorskiego a częścią na Kołobrzeg.  

Szturm Kołobrzegu.
Kołobrzeg w niemieckim systemie obronnym spełniał rolę ważnego punktu ewakuacyjnego i bazy morskiej umożliwiającej m.in. lądowanie oddziałów desantowych przeznaczonych do uderzenia w skrzydło wojsk działających na kierunku berlińskim. Wykorzystując podmiejskie tereny bagniste, rzekę Parsętę i Kanał Drzewny, Niemcy w 1944 roku rozpoczęli rozbudowę umocnień w mieście. W 1945 roku zbudowano system barykad, przystosowano do obrony budynki i stare forty ziemne położone w węzłowych punktach miasta. Siły obronne, liczące około 10 tysięcy żołnierzy, walczyły we współdziałaniu z jednostkami Kriegsmarine, dysponowały ciężkimi działami artylerii nabrzeżnej, artylerią okrętową, czołgami i działami pancernymi. W marcu 1945 roku miasto było przepełnione cywilnymi uchodźcami z Pomorza. 4 marca do Kołobrzegu podeszły jednostki 1 Armii Pancernej Armii Czerwonej, które po nieudanej próbie zdobycia miasta z marszu przecięły jego lądowe szlaki komunikacje.  Szturm Kołobrzegu ukazany w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu  7 marca jednostki 1 Armii WP rozpoczęły oblężenie. Pierwsze uderzenie 6 Dywizji na południowe przedmieścia doprowadziło do głębokiego włamania. 8 marca 3 Dywizja zamknęła pierścień okrążenia od wschodu. Do 12 marca, w ciężkich walkach, przełamano zewnętrzny pierścień obronny. Od 12 do 17 marca walczono o przełamanie drugiego pierścienia obrony i umocnionych obiektów w śródmieściu, 13 marca do walki wprowadzono 4 Dywizję Piechoty i 4 pułk czołgów ciężkich. W dywizjach zorganizowano grupy szturmowe. W tym okresie 6 Dywizja zbliżyła się z południa do portu, opanowała Wyspę Solną i sforsowała rzekę Parsętę. 3 Dywizja i 18 pułk 6 Dywizji, wspierane przez czołgi i działa pancerne, walczyła o Stare Miasto, zdobyła gazownię i podeszła do stacji kolejowej. 4 Dywizja zdobyła tor wyścigowy, warsztaty kolejowe i po stoczeniu pojedynku artyleryjskiego z pociągiem pancernym — zniszczyły go. 14 marca 1945 roku radiostacja sztabu armii nadała do komendanta twierdzy, płk.Fritza Fullriede, wezwanie do poddania Kołobrzegu. Wobec odrzucenia propozycji kapitulacji oddziały 1 Armii wznowiły działania bojowe. 15 marca na redę kołobrzeską przybyły ze Świnoujścia, wezwane drogą radiową, posiłki niemieckie. Działanie lotnictwa polskiego, z powodu gęstej mgły, nie mogła przeszkodzić w desantowaniu. Mimo ognia artylerii desant zdołał wylądować i wykonał silne kontrataki.  W nocy z 17 na 18 marca, po przegrupowaniu oddziałów i przygotowaniu artyleryjskim, rozpoczął się generalny szturm trzeciego pierścienia obrony. W godzinach rannych rejon stacji kolejowej i port zostały zdobyte. Nieprzyjacielowi udało się część sił ewakuować morzem. Reszta została zniszczona lub wzięta do niewoli (około 8000 jeńców). Własne straty wyniosły 1206 poległych i zaginionych bez wieści. Po walkach na kołobrzeskiej plaży odbyły się uroczyste "zaślubiny z morzem". 

Kamień Pomorski, Dąbie Szczecińskie, Gdynia, Gdańsk.   W ramach Operacji Pomorskiej inne jednostki 1 Armii WP walczyły pod Kamieniem Pomorskim i Dąbiem Szczecińskim, po czym zorganizowały obronę przeciwdesantową wybrzeża Bałtyku. 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, walcząc w składzie 2 Frontu Białoruskiego, zdobywała Wejherowo, Janowo, biła się pod Łężycami, Wielkim i Małym Kackiem, o Gdynię i Gdańsk, a na koniec o Kępę Oksywską,     
 W ramach Operacji Pomorskiej inne jednostki 1 Armii WP walczyły pod Kamieniem Pomorskim i Dąbiem Szczecińskim, po czym zorganizowały obronę przeciwdesantową wybrzeża Bałtyku. 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, walcząc w składzie 2 Frontu Białoruskiego, zdobywała Wejherowo, Janowo, biła się pod Łężycami, Wielkim i Małym Kackiem, o Gdynię i Gdańsk, a na koniec o Kępę Oksywską.  
Operacja berlińska  - Forsowanie Odry.
1 Armia WP uczestniczyła w Operacji Berlińskiej wraz z 1 Mieszanym Korpusem Lotniczym i niektórymi jednostkami Odwodu Naczelnego Dowództwa, w składzie wojsk 1 Frontu Białoruskiego.  Od 8 do 13 kwietnia Armia wykonała nocami 200-kilometrowy przemarsz znad Bałtyku, skoncentrowała się nad Odrą w masywie leśnym Stare Łysogórki i zluzowała jednostki Armii Czerwonej. Nocą z 14 na 15 kwietnia jednostki lewego skrzydła 1 Armii przeprawiły się na przyczółek uchwycony przez 47 Armię pod Gozdowicami. W ten sposób w pierwszym rzucie znalazły się: 1 Dywizja Piechoty i część sił 2 Dywizji na wschodnim brzegu Odry na odcinku Stara Rudnica—Stare Łysogórki, a część sił 2 Dywizji i 3 Dywizja Piechoty na przyczółku. 4 i 6 Dywizje Piechoty były w drugim rzucie, a odwód stanowiła 1 Samodzielna Warszawska Brygada Kawalerii. Na prawo forsowała Odrę 61 Armia, a na lewo 47 Armia, działająca na głównym kierunku Operacji Berlińskiej.   16 kwietnia oddziały 1 i 2 Dywizji, po przygotowaniu artyleryjskim, sforsowały Odrę i umocniły się na zachodnim brzegu. 3 Dywizja Piechoty i część sił 2 Dywizji Piechoty wraz z 4 pułkiem ciężkich czołgów i 13 pułkiem artylerii pancernej uderzyły z przyczółka i włamały się w obronę niemiecką. Aby przyspieszyć tempo natarcia i zabezpieczyć północne skrzydło 1 Armii w nocy z 1 6 na 17 kwietnia, na prawym skrzydle, wprowadzono do walki 6 Dywizję, co przechyliło szalę na korzyść wojsk polskich. Po niezwykle zaciętych walkach, na silnie umocnionym terenie międzyrzecza, o który Niemcy walczyli z determinacją, przechodząc wielokrotnie do silnych kontrataków. 18 kwietnia jednostki 1 Armii WP przełamały główny pas obrony i osiągnęły wschodni brzeg Starej Odry. 19 kwietnia drugorzutowa 4 Dywizja Piechoty, wzmocniona czołgami i działami pancernymi, wspólnie z 3 Dywizją uderzyła spod Wriezen w skrzydło wojsk niemieckich. Dzięki powodzeniu tego manewru 2 Dywizji udało się sforsować Starą Odrę. Nieprzyjaciel rozpoczął odwrót i Armia przeszła do działań w kierunku Oranienburga i Berlina.

 Walki w Brandenburgii.
 Od 20 do 23 kwietnia 1 Armia, walcząc na terenach Brandenburgii, ścigała wycofujące się oddziały 101 Korpusu „Odra”. Największe tempo pościgu rozwinięto na lewym skrzydle w oparciu o sukces sąsiedniej 47 Armii, której działania zmierzały do obejścia i okrążenia Berlina. 21 kwietnia wojska prawego skrzydła 1 Armii WP przełamały rubież obronną pod Trampe, a walcząca na lewym skrzydle 4 Dywizja wysunęła się daleko na zachód i osiągnęła Bernau bei Berlin. W związku z tym, że natarcie prawego sąsiada, 61 Armii, uległo znacznemu opóźnieniu, między 4 Dywizją a pozostałymi dywizjami wytworzyła się luka, którą dowódca Armii osłonił wprowadzając 1 Brygadę Kawalerii i 6 Dywizję Piechoty. Wieczorem 22 kwietnia czołowe oddziały 1 Armii osiągnęły Kanał Hohenzollernów. Współdziałając z wojskami szybkimi Armii Czerwonej przełamały one silny opór oddziałów SS i sforsowały kanał. 24 kwietnia cała Armia umocniła się na rubieży: Bernewe, Sandchausen, Kanał Ruppiner, Kremmen, Flatow, Paaren, Nauen, Rubież ta stanowiła fragment zewnętrznego pierścienia okrążenia Berlina. Następnego dnia wojska Armii Czerwonej opanowały Poczdam i zamknęły pierścień wewnętrzny. W tym czasie na północ od miasta, w lasach Forst Riithnick, skoncentrowały się siły Grupy Armii gen. Felixa Steinera, która zamierzała przebić się na pomoc Berlinowi. 25 kwietnia nieprzyjaciel, przy wsparciu artylerii i lotnictwa, wykonał uderzenie na odcinku obrony 2 Dywizji, wdzierając się na głębokość około 3 km. Walki trwały do 27 kwietnia, kiedy kontratak 1 pułku piechoty zlikwidował wyłom. Po wyjaśnieniu się sytuacji 1 Armia siłami 3, 4 i 6 Dywizji uderzyła na rubież Linum-Braedikow, która była broniona w oparciu o umocnienia rozbudowane nad Havellendischer Grosser Haupt Kanal, wzgórza i bagniste łąki. Obronę tę przełamano 30 kwietnia.

Szturm Berlina - Kierunek – Łaba.
Po odparciu przeciwnatarcia grupy gen. Steinera i unormowaniu się sytuacji nad Kanałem Hohenzollernów, 1 Armia WP bez 1 DP wznowiła natarcie w kierunku Łaby. Tam właśnie ustalono linię demarkacyjną między strefami działań Armii Czerwonej i sprzymierzonych. 1 Armia opuściła więc swoje stanowiska obronne na zewnętrznym pierścieniu okrążenia Berlina i uderzyła na niemiecką rubież obronną rozbudowaną w oparciu o Hayellendischer Grosser Hauptkanal, wzgórza i bagniste łąki. 30 kwietnia przełamała obronę i rozwinęła natarcie w kierunku zachodnim. 1 maja 6 Dywizja Piechoty zdobyła Friesack, a 3 maja i jako pierwsza polska jednostka, swoim 14 pułkiem osiągnęła Łabę pod Schönfeld i Stendal w Saksonii, nawiązując styczność z oddziałami 9 Armii USA. 4 Dywizja Piechoty doszła do Łaby likwidując do 6 maja zgrupowanie wojsk niemieckich pod Klietz. 

Za walki o wyzwolenie ziem polskich 1 Armia WP została 14 września 1945 odznaczona przez Krajową Radę Narodową Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy. Uroczystość dekoracji sztandaru 1 Armii WP odbyła się na stadionie Polonii w Katowicach 16 września 1945 


Źródła informacji:
https://www.wikiwand.com/pl/1_Armia_Wojska_Polskiego
https://pl.wikipedia.org/wiki/1_Armia_Wojska_Polskiego
https://warhist.pl/polska/szlak-bojowy-1-i-2-armii-ludowego-wojska-polskiego/
Szukaj
Stworzone przez STRONA24.PL
Ta strona internetowa może wykorzystywać pliki cookie i zewnętrzne skrypty. Więcej informacji